EN 779 standardı haziran ayından itibaren tamamen yürürlükten kalkacak, onun yerine ISO 16890 standardı gelecek. Standarttaki temel değişim, filtre kullanıcılarının ihtiyaçlarına göre filtre tercihini çok daha hassas yapabilme imkânı sağlamasıdır. Ulpatek Filtre, ISO 16890 standardı hakkında Türkçe ve İngilizce bilgilendirme broşürü hazırlayarak bayilerini ve iş ortaklarını öncelikli olmak üzere sektörü bilgilendirmek indirmek için öncü adımlar attı.
Partiküllerin İnsan Sağlığına Etkisi
Artan hava kirliliği nedeniyle, partiküllerin insan sağlığı üzerindeki etkisi daha da kapsamlı olarak incelenmeye başlanmıştır. Sonuçlar, ince tozların solunum hastalıklarına ve kansere neden olan ciddi bir sağlık tehlikesi oluşturduğunu gün yüzüne çıkarmıştır.
Genel havalandırma için hava filtreleri binaların ısıtma, havalandırma ve klima uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu uygulamada, hava filtreleri, partikül madde konsantrasyonunu azaltarak, iç hava kalitesini arttırır ve dolayısıyla insan sağlığını önemli ölçüde korur.
Atmosferde 10 μm’dan büyük tanecikler oldukça hızlı bir şekilde çökerler ve sadece çıktıkları kaynağın yakınında ve kuvvetli rüzgâr altında havada asılı kalabilirler. İstisna olarak, büyük çaplı olmalarına karşın bazı hafif elyaf maddeler ve uçuntular havada daha uzun süre kalabilirler. 10 μm çapından büyük taneciklerin çoğu, uygun aydınlatma ve kontrast olması durumunda çıplak gözle görülebilir. Normal şartlarda gözle görülebilir en düşük partikül çapı ise 30 μm ve üzeridir.
5 ila 10 μm çapı aralığındaki daha büyük tanecikler üst solunum yolları tarafından ayrılır ve tutulurlar. Ara boyutlar ise, akciğerin hava kanalları üzerine çöker, buradan hızlıca temizlenerek yutulur veya öksürükle atılır.
2,5 ila 5 μm çapı aralığındaki tanecikler, insan ciğerlerinde tutunabilme ihtimali yüksek olan tanecikler olup akciğerlerin derinliklerine inmeden üst solunum sistemine geri gönderilirler.
1 ila 2,5 μm çapı aralığındaki tanecikler bronşlarda tutulmakta ve insan sağlığı açısından riskler oluşturmaktadır.
1 μm ve altındaki tanecikler, alveollerin hücre zarlarından kan akışına karışabilecek kadar küçük taneciklerdir.
ISO16890 Standardına Neden İhtiyaç Duyuldu?
EN779:2012 standardına göre bir hava filtresinin verimlilik testinde ASHRAE tozu olarak adlandırılan sentetik bir toz kullanılır. Test, laboratuvar ortamında filtrenin bu toz ile yüklenmesiyle gerçekleşir. Değerlendirme, sadece 0,4μm partikül boyutundaki verim değeri hesaba katılarak yapılır.
İşletme şartlarında ise filtreler, daha geniş partikül boyut aralığındaki kirleticilere maruz kalır. Bu nedenle, laboratuvar ortamında elde edilen bu veriler bir hava filtresinin performansını belirlemede yetersiz kalır.
Kaba filtreler (G Sınıfı), Orta filtreler (M Sınıfı) ve Hassas filtrelerin (F Sınıfı) sınıflandırmasında kullanılan EN 779:2012 standardı yerini 18 aylık geçiş periyodu ile birlikte ISO 16890 standardına bırakacaktır.
Standartta gerçekleşen bu değişimle birlikte, filtre kullanıcıları ihtiyaçlarına göre filtre tercihini çok daha hassas yapabilme imkânına sahip olacaklardır.
ISO 16890 standardı, EN 779 standardından farklı olarak 0,3 μm ile 10 μm aralığındaki partikül boyutunu (Particulate Matter = PM) verimlilik değerlendirmesi için hesaba katar.
Adım Adım ISO 16890 Test Prosedürü
1. Adım
ISO 16890 standardının test prosedürü, bir hava filtresinin 0,3 μm – 10 μm partikül boyut aralığında veriminin ölçülmesi ile başlar.
2. Adım
Filtrenin elektrostatik filtreleme verimliliği, izopropanol buharı ile ortadan kaldırılır.
3. Adım
İzopropanol (IPA) buharı ile şartlandırma işlemine maruz bırakılan filtrenin verim değeri tekrar ölçülerek en düşük verim değeri ePM1,min ve ePM2,5,min değerleri ölçülür.
4. Adım
Şartlandırılmadan önceki ve sonraki verimlilik değerlerinin ortalaması alınarak her bir PM boyutu için verim değeri hesaplanır.
5. Adım
0,3 – 1 μm partikül boyut aralığına kadar ePM1, 2,5 μm partikül boyut aralığına kadar ePM2,5 ve 10 μm partikül boyut aralığına kadar ePM10 verimleri hesaplanmaktadır.
6. Adım
Hesaplanan verim değerleri ISO 16890 sınıflandırma gruplarında yer alan verimlilik değerlerine göre en yakın alt değere yuvarlanır.
ISO 16890 Sınıflandırması
ISO ePM1
ePM1 95%
ePM1 90%
ePM1 85%
ePM1 80%
ePM1 75%
ePM1 70%
ePM1 65%
ePM1 60%
ePM1 55%
ePM1 50%
Gereksinim
Başlangıç verimi ≥50%
Minimum verim ≥50%
ISO ePM2,5
ePM2,5 95%
ePM2,5 90%
ePM2,5 85%
ePM2,5 80%
ePM2,5 75%
ePM2,5 70%
ePM2,5 65%
ePM2,5 60%
ePM2,5 55%
ePM2,5 50%
Gereksinim
Başlangıç verimi ≥50%
Minimum verim ≥50%
ISO ePM10
ePM10 95%
ePM10 90%
ePM10 85%
ePM10 80%
ePM10 75%
ePM10 70%
ePM10 65%
ePM10 60%
ePM10 55%
ePM10 50%
Gereksinim
Başlangıç verimi ≥50%
Minimum verim değerlendirilmez
ISO Coarse
ePM10 45%
ePM10 40%
ePM10 35%
ePM10 30%
ePM10 25%
ePM10 20%
ePM10 15%
ePM10 10%
ePM10 5%
Minimum verim değerlendirilmez
EN 779:2012 ve ISO 16890 standartlarına göre referans partikül boyutları
Örneğin; test sonucuna göre F8 sınıfı V-Kompakt Filtre “ISO ePM1 70%” şeklinde sınıflandırılır. Bunun anlamı, PM1 parçacıklı partikül aralığındaki verim 70%’dir. Tanımda yer alan “e” ifadesi parçacıklı maddede (PM) verimlilik anlamına gelir.
EN 779:2012 ve ISO 16890 Standartlarının Karşılaştırılması
| ESKİ STANDART EN 779 |
| Filtre sınıfları F7-F8-F9 M5-M6 G2-G3-G4 |
| • Ortalama ağırlıksal yakalama verimi • 0,4 μm partikül çapındaki ortalama verimlilik • Minimum verimlilik (F7-F9) • Sentetik ASHRAE test tozu için toz tutma kapasitesi • Δp |
| Değerlendirme sadece 0,4 μm partikül boyutunda yapılır. |
| Sentetik tozla yapılan test ile ortalama verim/yakalama belirlenir. 0,4 μm’da yapılan ölçümün ortalaması alınır. |
| Filtre sınıfına göre ayrım yapılır. Partikül boyutu hakkında detay yoktur. |
| Filtreler prosese bakılmaksızın seçilir. |
| Avrupa’yı kapsar (EN; Avrupa Standardı). |
| YENİ STANDART ISO 16890 |
| Dört ISO grubu ISO ePM1 ISO ePM2,5 ISO ePM10 ISO Coarse |
| • PM10, PM2,5 ve PM1 değerine göre verimlilik • ISO A2/AC Fine sentetik test tozu için toz tutma kapasitesi • Başlangıç ağırlıksal yakalama verimi • Δp |
| Değerlendirme, 0,3 μm-10 μm arasındaki partikül boyutunda yapılır. |
| Partikül aralığına göre verim ölçülür. IPA işleminden 24 saat sonra verim ölçümü tekrarlanır. Ölçülen verimler ile «ePMx verimi» hesaplanır. |
| Filtre performansı PM10, PM2,5 ve PM1’e göre belirlenir. Farklı partikül boyutları hakkında detaylı bilgi vardır. |
| Filtre seçilirken proses dikkate alınır. |
| Globaldir (ISO; Uluslararası Standartlar Teşkilâtı). |
*Temiz oda ve benzeri uygulamaların yer aldığı havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinde EPA, HEPA ve ULPA sınıfı filtreler de kullanılır. Bu yüksek verimli filtreler güncel olan EN 1822:2009 standardına göre sınıflandırılır ve test edilir. Gerek EN 779 standardı, gerekse yeni ISO 16890 standardı EPA, HEPA ve ULPA sınıfı filtreleri kapsamaz.
Filtre Elemanı Hakkında
EN 779:2012 standardında F7, F8 ve F9 sınıfı filtreler için sağlanması gereken minimum verimlilik değerleri mevcuttur. Bunun başlıca nedeni sentetik elyaf filtre elemanının izopropanol ile elektrostatik filtreleme etkisinin ortadan kaldırılması sonrasında yapılan testlerde çok düşük verimlilik göstermesidir. Cam elyaf filtre elemanı içeren filtreleri, sentetik elyaf filtre elemanı içeren torba filtrelere karşı ön plana çıkarmamızın ve son kullanıcılara tavsiye etmemizin en önemli nedeni de bu konudur. ISO 16890 standardı ile birlikte de minimum verimlilik değeri daha kısıtlayıcı bir kademe olarak öne çıkmaktadır. Bu durum; cam elyaf filtre elemanı ile üretilen torba filtrelerin, sentetik elyaf filtre elemanı ile üretilen torba filtrelerin yerine kullanımını yaygınlaştıracaktır.
